Living Lab Klimaatadaptatie
Waarom een living lab?
Gemeenten, waterschappen en de provincie Overijssel staan aan het begin van een transitie naar volledige klimaatactieve steden. Deze transitie vereist een verandering in denken en doen. De verschillende overheidslagen zijn afhankelijk van elkaar voor samenhangende inzet in samenwerking met bedrijven, bewoners en onderwijsinstellingen. De overheidsaanpak zit in een leerproces waarin vragen over procesaanpak, publiek ondernemerschap, het ontwikkelen van bewustwording en eigenaarschap, experimenteren en concrete actie en financiering van de ‘plus’ centraal staan. Dit leerproces wordt aangejaagd door de ontwikkeling en realisatie van een living lab Overijssel.
Living lab Overijssel: Twentse Stedenband en IJssel-Vechtdelta
Het realiseren van een living lab sluit aan en stimuleert de bestaande KAS-praktijken van de Twentse Stedenband en IJssel-Vechtdelta. Deze twee samenhangende regio’s in Overijssel worden verbonden door de rivier de Vecht. De klimaatopgaven concentreren zich in de grote steden Zwolle, Enschede , Almelo en Hengelo. Zwolle ligt in het overstroombare deel van Overijssel, de IJssel-Vechtdelta, waar het voorkomen van natte voeten als gevolg van overstroming in de stad en daarbuiten een belangrijke opgave is. De Twentse Steden liggen juist ‘hoog en droog’. Naast het voorkomen van wateroverlast door piekbuien ligt het accent ook op het voorkomen van overlast door droogte en hitte.
Beiden regio’s kennen levendige samenwerkingsverbanden en concrete projecten rondom de opgaven van Klimaatactieve stad. De regio’s maken het verschil door echt wat te doen in de praktijk: concrete maatregelen uitvoeren, samen optrekken met gebruikers en ondernemers, innoveren waar nodig en daaromheen kennis en ervaringen opdoen en delen.
Concrete maatregelen
In de KAS-praktijken in IJssel-Vechtdelta en de Twentse Stedenband staat “leren door te doen” centraal. Concrete uitvoeringsprojecten leveren antwoorden vanuit de praktijk die passen bij “willen” en “werken” uit de trits willen, weten, werken. De projecten beslaan de verschillende opgaven vanuit Klimaatactieve stad: droogte, wateroverlast, hitte, vitaal en kwetsbaar en waterrobuust inrichten. Deze opgaven worden gerealiseerd samenhangen met andere gebiedsopgaven zoals woningrenovatie, herontwikkelen wijken en bedrijventereinen, renaturing cities, beheer en onderhoud (MJOP:meerjarenonderhoudsprogramma), asbest en hernieuwbare energie. De projecten dragen bij aan diverse leervragen binnen het living lab die concreet zijn gemaakt in de uitvoeringsplannen.
Samen optrekken
De transitie naar klimaatactieve steden vraagt een verandering in denken en doen. Hiervoor is een gezamenlijke aanpak nodig van gebruikers, ondernemers en overheden. De overheid heeft voornamelijk een faciliterende rol bij de invulling van de opgaven van klimaatactieve stad. Om deze rol goed in te vullen is het bouwen van belangengemeenschappen op wijk- of projectniveau, het ontwikkelen van eigenaarschap (gebruiker gedreven), het aanhaken bij burgerinitiatieven en ideeen van ondernemers van onderop oftewel het verbinden met wat speelt in het gebied belangrijk. Het is van belang dat hieruit nieuwe verdienmodellen ontstaan en dat de onderzoekskwaliteiten van kennisinstellingen hierbij benut worden.
Innoveren
Het living lab is een experimenteeromgeving gericht op vraaggestuurde innovatie. Dit kan gaan om verschillende soorten innovatie zoals op gebied van financiering, techniek en wet en regelgeving. Bij financiele innovatie gaat het om het ontwikkelen van nieuwe vormen van financiering. Veel projecten vanuit KAS lopen nu tegen een fiancvieringprobleem van de extra kosten aan. Technische innovatie is in principe van de markt. De overheid heeft wel een aanjaagrol om innovatie mogelijk te maken en te versnellen in concrete projecten. Daaraast kunnen innovatieve tools de zichtbaarheid van maatregelen verbeteren ten behoeve van bewustwording, draagvlakontwikkeling en besluitvormingsprocessen. Hierbij kan vernieuwing van wet- en regelgeving belemmeringen wegnemen. Deze innovatiethema’s komen concreet uitgewerkt terug bij diverse projecten.
Kennis delen
Het living lab Overijssel is een lerend traject. Om te leren is het belangrijk om bewust kennis en ervaring op te doen, lessen te trekken en te delen. Vanuit het living lab wordt actief ingezet op het ophalen van de lessen tijdens het uitvoeren van de projecten en het ontsluiten van de lessen voor bijvoorbeeld het kennisportaal ruimtelijk adaptatie, themabijeenkomsten en congressen. Op deze manier draagt het living lab bij aan een learning community waar gebiedgerichte aanpakken vanuit verschillende regio’s en de nationale aanpak elkaar ontmoeten.
Wat gaan we doen?
In het living lab Overijssel worden de KAS-praktijken vanuit de Twentse Stedenband en IJssel-Vechtdelta ingebracht. Voor beide praktijken is een strategie en een uitvoeringsprogramma opgesteld die een weergave geven van de projecten die worden uitgevoerd. Beide praktijken zitten in een dynamische omgeving. Dit betekent dat er gedurende de uitvoering van het living lab projecten bij kunnen komen, kunnen veranderen of afvallen. De projecten zijn te vinden op www.vechtstromen.nl/kas en www.ijsselvechtdelta.nl.